اعتماد به نفس یا اعتماد به خدا
علامه طباطبایی(ره) این مفسر بزرگ قرآن کریم در تفسیر سترگ خود یعنی المیزان چنین می نویسد: فضیلت آن چیزى است که خداى تعالى آن را فضیلت بداند ، پس این که غربی ها مى گویند آدمى باید اعتماد به نفس داشته باشد و بعضى از نویسندگان ما نیز دنبال آنان را گرفته اند؛ حرف درستى نیست؛ چون دین خدا چنین چیزى را به عنوان فضیلت نمى شناسد و آنچه را که خداى تعالى در قرآن کریمش فضیلت دانسته ، اعتماد به خدا و افتخار به بندگى اوست. قرآن مى فرماید: «الَّذِینَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إِیماناً وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ»[1] و نیز فرموده: «أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً» [2] و باز فرموده: «إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً»[3] و آیاتى دیگر.[4]
حضرت آیت الله جوادی آملی که مدال شاگردی علامه طباطبایی(ره) را بر سینه دارد ضمن قبول و تایید نظر علامه در مورد اعتماد به نفس به برخی آیات که علامه از آنها نام نبرد اشاره می کند و با استناد بر آنها نظر استاد خود را استحکام بیشتری می بخشد. مهم ترین آیه ای که ایشان به آن استدلال می کنند آیه زیر است:
«قُلْ إِنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ»[5] به مردم بگو که من نماز و تمامى عبادات و زندگیم و جمیع شؤون آن از قبیل اعمال و اوصاف و همچنین مرگم؛ خلاصه هر آنچه که در ظاهر مربوط به من است در واقع همه و همه از آنِ خداوند متعال است و من صاحب چیزی نیستم.
آیت الله جوادی با استناد به این آیه و مانند آن می فرماید: با این حساب دیگر چیزی برای بنده نمی ماند تا به آن اعتماد یا تکیه کند. [6] به ناچار اگر تکیه هم هست تکیه و اعتماد به اوست که پروردگار و مدبر انسان و جهانیان است. در فرهنگ دینی بنده خدا چیزی از خود ندارد که به آن اعتماد کند بلکه باید اعتماد و تکیه و توکل او که لازمه تربیت انسان است به کسی باشد که مالک و توانای بر امور است و آن نیست مگر خداوند مالک، قادر و توانا. از این روست که قرآن پی در پی اعتماد و توکل مومنین را تنها بر خدا می داند و از اعتماد به نفس و توکل بر خود هیچ سخنی به میان نمی آورد.
پی نوشت ها :
[1] آیه 173 سوره آل عمران: همانها که وقتى مردم به آنها گفتند: لشکر دشمن علیه شما اجتماع کردهاند، از آنها بترسید؛ ایمانشان بیشتر شد و گفتند: خدا ما را بس است و بهترین حامى است.
[2] آیه 165 سوره بقره: تمام قدرتها در اختیار خداست.
[3] آیه 65 سوره یونس ع: تمامى عزّت از آن خداست.
[4] المیزان ج4 ص374 ذیل آیه 49 سوره نساء
[5] آیه 162 سوره انعام
[6] بیانات ایشان در درس تفسیر قرآن کریم
- ۹۲/۱۱/۱۵
- ۹۱۴ نمایش
- ۸۱۰ بازدید